تعریف عقد وکالت ، وکیل و موکل
برای ورود به بحث وضعیت عقد وکالت بعد از فوت موکل و وکالت پس از فوت باید مقدماتی مطرح شوند . گاهی اتفاق می افتد که افراد برای انجام برخی امور خود به کمک افراد دیگر نیاز دارند . بعضی از این امور نیازی نیست که حتما و قطعا توسط خود فرد انجام شود اما مواردی هستند که برای انجام آن تنها به خود فرد یا همان ذی نفع پاسخ می دهند مثل اخذ مدرک دانشگاه ، افتتاح حساب بانکی ، برداشت پول از حساب بانکی ، امور ثبت اسناد ، خرید و فروش و … در این موارد است که افراد باید نماینده خود را که قرار است کار مربوطه را از جانب او انجام دهند ، رسما به نهاد و اداره ذیربط معرفی کنید . سندی که این کار را برای شما آسان می کند وکالت نامه است .
شما به دفتر اسناد رسمی مراجعه می کنید و مشخصات خود را به عنوان موکل ( فردی که وکالت می دهد ) و مشخصات فرد مقابل را به عنوان وکیل ( فردی که قرار است آن کار را به انجام برساند ) معرفی می کنید و قرارداد وکالت را امضا می نمایید . از اینجا به بعد شخص وکیل می تواند به شکل رسمی از سوی شما در مراجع رسمی و غیر رسمی اعلام نمایندگی کند و کارها را انجام بدهد .
هدف قانون از برقراری عقد وکالت ، در واقع کمک به افراد در اعطای نمایندگی به سایر اشخاص است که کارها و امور را از جانب وی و برای خود او انجام دهند . با این وجود در عمل می بینیم که در سالهای اخیر مردم از عقد وکالت به منظور فروش اموال نیز بهره می جویند . این کار معمولا با هدف کاهش هزینه های تنظیم سند ، تسهیل فروشهای بعدی ، مقدور نبودن تنظیم سند در زمان معامله و … انجام میشود . در این مواقع فروشنده یک وکالت بلاعزل به خریدار می دهد تا هر وقت بخواهد به نام خود یا شخص ثالث سند بزند .
وکالت بلاعزل چیست ؟
عقد وکالت از سری عقود اذنی و جایز است . به این مفهوم که موکل هر زمان که اراده کند می تواند اذن خود را دریغ کرده و عقد را بر هم بزند و وکیلش را عزل کند . وکالت بلاعزل در واقع همان قرارداد وکالت است که در آن شخص موکل ( فردی که وکالت می دهد ) در آن اقرار می نماید که حق عزل وکیل ( فردی که قرار است موضوع وکالت را به انجام برساند ) را از خود سلب می نماید . گنجاندن شرط بلاعزل بودن وکالت در واقع یک توافق خصوصی میان وکیل و موکل است .
اما کاربرد وکالت بلاعزل چیست ؟ در برخی موارد مانند فروش اموال که در بالا ذکر شد وکیل می خواهد اطمینان داشته باشد که موکل هیچ گاه او را عزل نمی کند . مثلا در مواردی که وکیل در واقع خریدار است و بابت معامله پول پرداخت کرده است ، نمی خواهد به هیچ عنوان وکالتنامه خود را از دست بدهد و عزل شود به همین دلیل به سراغ وکالت بلاعزل می رود . در مواردی که شخص خریدار در واقع یک واسطه است و می خواهد مال را سریعا بفروشد و همچنین در مواردی که فعلا تنظیم سند مقدور نیست ، خریدار تن به عقد وکالت بلاعزل می دهد .
حال ممکن است بگوئید اگر وکالت بلاعزل است ، پس بحث وضعیت عقد وکالت بعد از فوت موکل و وکالت پس از فوت دیگر چه موضوعیتی دارد ؟ مگر وکیل غیر قابل عزل نیست پس فوت یا جنون موکل چه تاثیری می تواند در قرارداد وکالت بلاعزل داشته باشد . فروشنده در زمان حیات خود و زمانی که عقل و بالغ بوده است ، در قرارداد وکالت حق عزل وکیل را از خود گرفته است پس بعد از مرک یا جنون او چه خطری می تواند ما را تهدید کند ؟ ایرادات فوق تا حدی وارد است لیکن موضوع به این سادگی ها نیست . با اریکه عدل همراه باشید تا ماهیت موضوع وضعیت عقد وکالت بعد از فوت موکل را بهتر درک کنید .
وضعیت عقد وکالت بعد از فوت موکل
حال به بحث وکالت پس از فوت بر می گردیم . همانطور که پیشتر آمد عقد وکالت از سری عقود اذنی و جایز است . ما در حقوق برای قراردادها دسته بندی های مختلفی داریم . عقود و قراردادهای به انواع مختلفی تقسیم می گردند . یکی از این تقسیم بندی ها تقسیم عقود به عقود اذنی و غیر اذنی است . در قرارداد های اذنی همانطور که از نام آن بر می آید منشاء پیدایش قرارداد اذن طرف اصلی قرارداد است . مسامحتاً اجازه وکیل است که باعث می شود قرارداد وکالت بسته شود . اگر او اذن نداده بود وکالت نامه ای هم در بین نبود . شما نمی توانید کسی را به زور و اجیار به انعقاد عقد وکالت فروش خانه اش ملزم کنید . بلکه این شخص باید راضی باشد .
حال علمای حقوق می گویند زمانی که فردی فوت می کند ، اذن او هم زائل میشود . در واقع ” اذن ” در قرارداد وکالت یک عنصر مستمر در بستر زمان است و هر لحظه این استمرار می تواند قطع شود و اگر این اتفاق بیفتد طبیعتاً اموری که از آن ناشی شده اند ( مثل عقد وکالت ) نیز از بین می روند . فرقی نمی کند که وکالت بلاعزل باشد یا وکالت معمولی . چون در حال حال عقد اذنی است با زوال اذن موکل خود عقد وکالت نیز از بین خواهد رفت .
از طرف دیگر عقد وکالت عقدی جایز است . یعنی از آن دسته از عقودی است که هر یک از طرفین هر زمان که بخواهد می تواند از آن خارج شود و معامله را بر هم بزند . این عقود هم با فوت یکی از طرفین از بین خواهند رفت . امکان نجات عقد جایز با گنجاندن ان ضمن یک عقد لازم وجود دارد لذا در مورد عقد وکالت ، باز هم اذنی بودن عقد پس از فوت باعث زوال آن می شود .
راهکار حقوقی عقد وکالت پس از فوت موکل
یکی از راهکار هایی که می تواند عقد وکالت پس از فوت را نجات دهد ، شرط تبدیل وکالت به وصایت در عقد وکالت است . به عبارت دیگر موکل به منظور محافظت از وکالت پس از فوت خود در قرارداد درج می کند پس از فوت من وکیل به وصی تبدیل می شود و وصت من را در خصوص موضوع این قرارداد وکالت انجام خواهد داد . از این طریق پس از فوت موکل ، وکالت تبدیل به وصیت می شود و شخص وکیل بدل به وصی . او می تواند ملک را مجددا به خود یا هر کس دیگری بفروشد .
این راهکار هم با مشکلاتی مواجه است . یکی از این مشکلات این است که مطابق قوانین ما هر شخص تنها می تواند یک سوم اموال خود را وصیت بکند و در خصوص مازاد یک سوم موافقت ورثه لازم و ضروری است . یعنی اگر موضوع قرارداد وکالت بیشتر از یک سوم اموال موکل باشد شخص وکیل پس از فوت موکل باید ورثه را راضی کند .
برای اطلاعات تخصصی حقوقی در این مورد به مقاله بررسی انحلال قهری عقد وکالت با فوت یا جنون مراجعه کنید . همچنین شما می توانید کلیه سوالات خود را در بخش مشاوره حقوقی آنلاین و با انتخاب دسته بندی ” دپارتمان قراردادها ” مطرح بفرمایید .
